Dat digitalisering een grote invloed had, en nog steeds heeft, weten Raymond van Aken (49) en Wim Brederode (77) maar al te goed. En dan gaat hun duo-interview door de omstandigheden ook nog digitaal. Dat is de meest veilige optie. “Alhoewel,” grapt Raymond “Je kan altijd nog een computervirus oplopen.”

Raymond werkt sinds de jaren ’90 bij Hassink Verpakkingen. Nu is hij hier offsetdrukker. In zijn vrije tijd gaat hij graag met zijn zoons naar Duits voetbal. Wim werkte 40 jaar voor Drukkerij Van Deventer, een groot deel hiervan werkte hij in de buitendienst als drukwerkadviseur. 15 jaar geleden ging hij met pensioen, maar hij komt nog graag op visite bij zijn oude werkgever. Vroeger had hij een vliegbrevet voor eenmotorige vliegtuigen. Nu vliegt hij met een drone en digitaliseert hij oud beeldmateriaal zoals super8-video’s. We spreken de heren over het drukkersvak en hoe dit door digitalisering veranderd is in de loop der jaren.

“Als er iets misging had je een groot probleem”

“Digitalisering is op het werk enorm toegenomen in de afgelopen 20, 25 jaar.” vertelt Raymond. “Toen ik bij Hassink begon kreeg ik ’s ochtends een mapje. Dan maakte ik zelf filmpjes, monteerde die en ging naar de pers om af te drukken. Tegenwoordig krijgen we alles digitaal aangeleverd. Ik merk er dus veel van, maar Wim: jij nog veel meer waarschijnlijk. Jij hebt misschien nog wel echt gezet?” Wim: “Nadat ik slaagde voor de grafische school werd ik drukker. We werkten met zware vormen waar we kranten mee drukten. Je moest er niet denken dat er iets misging, dan had je echt een groot probleem. Toen de offsetdruk kwam, verdwenen gelukkig die zware machines. Ik heb me toen omgeschoold tot offsetdrukker, dat ging toen nog wel anders dan nu hoor. Toevallig was ik vanochtend nog even in de drukkerij, waar een nieuwe HP Indigo 7k machine stond. Dat is dan een digitale pers, die drukt op 7k. Dat is geen enkele vergelijking met hoe het vroeger was. Veel schoner, veel netter, maar ja… je moet wel technicus zijn om dit te bedienen. Daarnaast staat een inkjet printer. Is dat eigenlijk ook digitaal, Raymond?” Raymond: “Ja dat is allemaal digitaal aangestuurd. Ik sta zelf nog wel achter een oude offset. De nieuwe wordt nu geplaatst. Maar zelfs die oude is al helemaal gedigitaliseerd. Je staat achter een bedieningspaneel waarmee je de hele machine aanstuurt. Je bent echt meer operator geworden. Met die nieuwe machine gaat alles met één druk op de knop.” Wim, lachend: “Ja! Lekker hè?“ Raymond: “Lichamelijk is het veel minder zwaar, dat is prettig. Maar het werk wordt er wel veel saaier op. Het vakmanschap verdwijnt ook. Jonge mensen kennen de machines niet meer. Ik hoor nog aan de drukpers als er iets mis is. Dan luister ik en denk ik: de lager is kapot. Je bent ook een beetje monteur. Dat heeft de nieuwe generatie niet meer.”

Een glaasje melk is goed voor elk. Toch?

Wim: “Het werk was vroeger niet alleen zwaarder, het was ook heel smerig. Alles zette je nog met lood, dat na het drukken weer werd omgesmolten. Dat stonk en was ook heel erg ongezond.” Raymond: “Ik heb het niet zelf meegemaakt, maar in de cao stond dat je als werkgever verplicht was om melk aan te bieden. Daarvan dachten ze vroeger dat het werkte tegen de looddampen.” Wim: “Ja, en nu sta ik vanochtend weer in de drukkerij te kijken, je weet gewoon niet wat je ziet. Zo mooi én schoon en kwalitatief veel beter! Het is dus ook niet meer zo ongezond. Daar is wel wat veranderd ja, door de digitalisering. Maar ook in het personeel. Niet iedereen kon of wilde mee veranderen. Sommigen vonden het heel prettig en pakten het snel op. Anderen vonden het maar niets, die stopten er dus ook mee.”

“Visitekaartjes kosten online € 18. Daarvoor gaat bij ons de deur niet eens van het slot”

Raymond: “Toen ik in de jaren ’90 begon, werkten er ongeveer 50.000 mensen in de grafische sector. Nu zijn dat er nog maar zo’n 17.000. Er komen heel weinig nieuwe, jonge mensen bij. We hebben ook geen grafische opleiding meer. Vorig jaar zijn er nog één of 2 drukkers met een papiertje van school gekomen in heel Nederland. Ik ben 49 en zit daarmee iets onder de gemiddelde leeftijd in de grafische sector.” Wim: “Jongeren vinden het niet meer interessant. Er zijn andere branches waar met techniek meer geld valt te verdienen. Zoals Raymond al zei: je bent meer operator. Het oude vak van drukker is verdwenen. Dat kan ook niet anders. Je moet wel mee met de digitalisering en de tijd, anders heb je geen bestaansrecht meer.” Raymond: “Precies. Stilstand is écht achteruitgang. Als ik zie wat ik nu kan drukken op een dag ten opzichte van wat ik 30 jaar geleden deed… Dat is zeker het dubbele. Het werk is ook veranderd. Steeds meer drukkerijen specialiseren zich, omdat de online markt ons inhaalt. Als je nu online een visitekaartje bestelt, heb je voor € 18 een hele stapel thuis liggen. Daar gaat bij ons de deur niet eens voor van het slot. Wij zijn daarom een jaar of 7 geleden overgegaan naar verpakkingsmaterialen. Daar ben ik wel echt blij mee. Anders had ik nu geen baan meer gehad.“

“Lekker met een kopje koffie en m’n meissie de krant lezen”

Wim: “Je hebt nu vaak de keuze of je iets op papier of digitaal wil. Daardoor verdwijnen magazines bijvoorbeeld, of de oplages worden steeds kleiner. Ik lees de krant nog steeds graag op papier, samen met m’n meissie en een kop koffie erbij. Maar dat is wel een generatieding denk ik. Ik ben er natuurlijk al een tijdje uit, maar ik heb het idee dat de markt inmiddels redelijk stabiel is.” Raymond: “Voor mijn gevoel is de grootste slag in de digitalisering voor drukken en drukpersen nu wel geslagen. De aansturingsprogramma’s verbeteren nog wel, maar de techniek is eigenlijk al jaren hetzelfde. Vergelijk het met een nieuw model van je telefoon: de basis is vergelijkbaar, maar het nieuwe model is nét wat sneller en beter.”

“Mensen gaan zich pas oriënteren op hun pensioen als ze 60 zijn”

Raymond: “Ik ben drukker, dus ik doe bijna alles graag op papier. Maar van mijn pensioen blijf ik digitaal op de hoogte. Ik heb ook wel eens online mijn pensioen berekend, dat gaat heel gemakkelijk! Eerder met pensioen gaan lijkt me wel fijn, maar dat moet wel kunnen natuurlijk. En omdat de spelregels ook steeds veranderen, voelt het af en toe alsof het nog geen zin heeft om nu al te kijken. Ik denk dat veel mensen zich daarom pas rond hun 60e écht gaan verdiepen in hun pensioen.” Wim: “Daarin ben ik ook bevoorrecht. Ik kon er nog makkelijk eerder uit. Ik had het erg naar mijn zin dus heb tot m’n 62e doorgewerkt. Toen kon ik heel goed met vervroegd pensioen.” Raymond: “Nou, ik zie veel oudere collega’s die door het zware werk hun pensioen niet haalden, of in ieder geval veel fysieke gebreken hadden toen ze pensioneerden. Weinigen waren zo fit als Wim is, kan ik je vertellen!” Wim: “Bedankt voor het mooie compliment. Je hebt het niet voor het zeggen. Mijn pensioen was gelukkig goed genoeg om er eerder uit te gaan. Alleen, omdat ik ben gescheiden, ben ik een deel van mijn pensioen kwijtgeraakt. Dat is naar mijn ex gegaan. Dus heb ik een stuk van mijn pensioen ingeruild, zodat mijn vrouw Edith nu ook pensioen krijgt als ik overlijd. En ik zelf nog genoeg heb om van te leven. Bij die keuze ben ik destijds ook goed geholpen. Dat was allemaal nog wel ‘analoog’. Nu lees ik de nieuwsbrieven digitaal. Verder kijk ik niet zo vaak, het staat allemaal vast voor mij, dus ik weet waar ik aan toe ben. Eerlijk gezegd ben ik daar dus niet heel druk mee bezig.” Raymond: “Maar het pensioen gaat nu omhoog!” Wim: “Ja, met 0,23% begreep ik hè? Het is niet veel, maar hopelijk is het begin van een hoop meer moois. Ik ben tevreden, laat ik het daar maar op houden.”